Alisher Navoiyning “Mezon ul-avzon” risolasi uchun asos bo‘lgan nazariy manbalarning komparativistik tahlili

DOI 10.52773/tsuull.gold.2019.3/ZJZO6380

Abstract

Ushbu maqolada Alisher Navoiyning “Mezon ul-avzon” asari uchun
asos sifati xizmat qilgan nazariy manbalar qiyosiylab o‘rganilgan tahlil
qilingan. Alisher Navoiyning ushbu asari mumtoz adabiyotning asosiy she’riy
tizimi bo‘lgan aruz nazariyasiga bag‘ishlangan. Mutafakkir olim risolaning
muqaddimasida o‘zidan avval yaratilgan aruz ilmiga doir forsiy manbalar:
Shams Qays Roziyning “Al-mo‘jam”, Nasiriddin Tusiyning “Me’yor ul-ash’or”,
Abdurahmon Jomiyning “Risolayi aruz” asarlariga to‘xtab o‘tadi va o‘z asarini
yaratishdan avval ularni mutoala qilganini aytadi. Maqola muallifi Alisher
Navoiyning aruz ilmidagi izdoshligi va kashshofligini o‘rganish uchun bevosita
“Mezon ul-avzon”ni ushbu forsiy tilda yaratilgan manbalar bilan qiyosiy
jihatdan o‘rganishni maqsadga muvofiq deb hisoblaydi. Maqolada bunday
yo‘nalishdagi tahlil aruzga doir asosiy birliklar: juzv, asl rukn, zihof, bahr va
doiralar misolida amalga oshirilgan.