Kul Tigin va Bilga xoqon bitiglari: matnlarning oʻqilishi va talqinlari

DOI 10.52773/tsuull.gold.2020.1/ZONC5627

Abstract

Kul tigin va Bilga xoqon bitiglari qadimgi turk istoriografiyasi,
yozma adabiyoti va adabiy tilining tengsiz yodgorliklaridandir. Tarixchi va
adib Yo‘llug‘ tigin ularni bitishda o‘zining bor bilimi, mahoratini ishga soldi.
Epigrafik matnning tuzilishi puxta va o‘ta murakkab.
Mangutoshlardagi bitiglarning katta bir bo‘lagi Bilga xoqon tilidan
so‘zlanadi. Yozuvshi Yo‘llug‘ tigin Kul tigin bitigini yaratishda otasi aytib
turgan so‘zlarni matnga tushirgan. Oradan uch yil o‘tib, Bilga xoqon
vafot etgach, unga atalgan bitigni Yo‘llug‘ tiginning o‘zi yozdi. Хоqonning
avvalgi yodgorlikuchun bitilgan nutqini olib, bunisiga ham kiritdi. Biroq,
keyingi bitig burungi matnning so‘zma-so‘z qaytarig‘i emas, balki yozuvchi
tomonidan qayta ko‘rilgan, tahrir qilingan.