Haririy maqomalarida Qur’oniy iqtiboslar
DOI 10.52773/tsuull.gold.2021.1/NYRC4837
Keywords:
o‘rta asr arab adabiyoti, klassik arab adabiyoti, maqoma janri, saj’, qofiyali nasr, al-Haririy, qur’onshunoslik, matnshunoslik.Abstract
Maqolada o‘rta asr arab badiiy so‘z san’atining asosiy shakllaridan biri bo‘lgan saj’ – qofiyali nasrda bitilgan Abu Muhammad al-Qosim al-Haririy (1054-1122) ning maqomalarida qo‘llanilgan Qur’oniy iqtiboslar tahlil etiladi. Ma'lumki, Qur'oni Karim barcha o‘rta asr arab va musulmon dunyosidagi boshqa xalqlarning adabiyotiga katta ta'sir ko‘rsatdi. Nafaqat diniy mazmundagi adabiyotlar va musulmon qonunchiligiga doir risolalar islom ruhini aks ettirib, Qur'oniy iqtiboslar bilan boyitildi, balki o‘rta asr badiiy so‘z san'atining boshqa asarlarida ham bunday ta'sir kuzatiladi. O‘rta asr arab adabiyotida so‘zga chechanlik, abjirlik, turli sohalardai bilimdonlik, zohidlik va boshqa mavzulardagi arab novellalarining eng mukammali hisoblanmish Haririy maqomalari misolida mana shu jihatni ko‘rib chiqamiz. Maqomalarda asosan ikki muhim personaj – roviy va bosh qahramon nutqida ishlatilgan qur’oniy iqtiboslarning turli holat, mavzu va munosabatlarda mohirona qo‘llanilgani, bosh qahramonning ushbu Qur’oniy iqtiboslar orqali o‘z qilmishlarini oqlashi tahlil qilib beriladi.
